انواع تمرکز | تمرکز فعال و تمرکز منفعل - نوشته‌های آموزشی مازیار بهرامی

آیا تا به حال به کسی که در حال تماشای یک فیلم و یا بازی فوتبال هیجان انگیز است توجه کردید؟

اگر دقت کنید متوجه می‌شوید که آنها در تمرکزی عمیق به سر می برند.
اما در مقابل رفتار یک نوجوان حین انجام دادن تکالیفش، یا رفتار یک فرد حین انجام دادن یک کار کسل کننده را نگاه کنید. متوجه عدم تمرکز و بی قراری فکری آنها می شوید. متوجه می‌شوید که آنها در حین انجام دادن این کارها مدام بلند می‌ شوند، با تلفن بازی یا صحبت می کنند، آهنگ گوش می کنند یا کارهای دیگری انجام می‌دهند.

آنها نمی‌توانند به مدت طولانی روی کاری که انجام می‌دهند تمرکز کنند.

دلیل اینکه بعضی وقت‌ها می‌توانیم روی کاری تمرکز کنیم و بعضی وقت‌ها ذهنمان برای خودش پرسه می‌زند چیست؟

پاسخ به این سوال ساده است. وقتی ما کاری انجام می دهیم که از انجام دادن آن لذت می بریم، در آن غرق می شویم و ذهن ما کامل بر روی آن تمرکز می‌کند. این نوع تمرکز، تمرکز غیر‌فعال یا منفعل نام دارد. این نوع تمرکز به طور خودکار، بدون زحمت و بدون قصد و اراده‌ ی ما ایجاد می‌شود و بنابراین تحت کنترل ما نیست.
هنگامی که ما آگاهانه و با میل خودمان می‌خواهیم بر روی یک فکر یا یک عمل توجه کنیم و مدام ذهن سرگردانمان را بر می‌گردانیم که روی کاری که انجام می‌دهیم توجه کند، ما در حال تجربه‌ی تمرکزِفعال هستیم.
در تمرکزِمنفعل، دقت و تمرکز اتوماتیک و بی‌اراده است اما در تمرکزِفعال، به دقت و تلاش ذهنی احتیاج دارد.

تمرکزِمنفعل چیست؟

برادرم مسعود، از زمان نوجوانی به بازی فوتبال خیلی علاقمند بود.

تقریبا تمام بازی‌های تیم‌های مورد علاقه‌اش را در استادیوم و یا حداقل از طریق تلویزیون تماشا می‌کرد. او تاثیر زیادی از بازی‌ها می‌گرفت و شور و شوق و حسی قوی نسبت به آن‌ها پیدا می‌کرد.

مسعود امروز خیلی از بازیکن‌های فوتبال که حتی الان دیگر بازی نمی‌کنند را به خوبی می‌شناسد. و خیلی از صحنه‌ها و گل‌های هیجان تاریخ فوتبال را کاملا در ذهن دارد. همه این‌ها به این دلیل است که او به فوتبال علاقه زیادی داشته و شور حسی قوی در او ایجاد می‌گرده.

تمرکز منفعل هنگامی اتفاق می افتد که شما سرگرم چیزی هستید که دوست دارید و از آن لذت می برید، چیزی که توجه کامل شما را بدون هیچ تلاشی از سوی شما، جلب می‌کند.

چند مثال آشنا :

کودکی که بازی می کند، اغلب در بازی غرق می شود و نسبت به محیط اطرافش بی اعتنا می‌شود.
وقتی یک کتاب جالب و جذاب می‌خوانید، آنقدر جذب آن می‌شوید که تا تمامش نکنید نمی‌توانید آن را زمین بگذارید.
یک فیلم جذاب باعث می‌شود که به چیزهای دیگر اهمیت ندهید، مثال گرسنگی، تشنگی، کار یا نگرانی‌هایتان برایتان بی‌اهمیت می‌شوند.
هنگامی که راجع به تعطیلات، موفقیت و یا عشق خیال پردازی می‌کنید ، این کار را کامل و بدون سختی و زحمت انجام می‌دهید و لازم نیست حتما خودتان را مجاب کنید که روی آن توجه و تفکر کنید ، چراکه این موضوعات برای شما لذت بخش و سرگرم کننده هستند.

در تمام شرایطی که ذکر شد، شما بدون زحمت مجذوب و مشغول به کاری که انجام می‌دهید می‌شوید. تمرکز منفعل بسیار متداول و معمول است و همه آن را تجربه کرده ایم.
این نوع تمرکز نیاز به تلاش نداشته و بصورت خودکار اتفاق می افتد. این نوع تمرکز می تواند قوی و عمیق باشد، اما بدون مداخله و قرض شما اتفاق می افتد و تحت کنترل‌تان نیست.
این ثابت می‌کند که ذهن می‌تواند تمرکز کند. اما اگر بخواهید با تمایل و قصد شخصی تمرکز کنید، دیگر تمرکز منفعل اتفاق نمی افتد. شما برای تمرکز بر روی چیزهایی که به آنها علاقه ندارید و خسته کننده و سخت هستند، به تمرکز فعال احتیاج دارید و تمرکز فعال احتیاج به آموزش دارد.

تمرکزِفعال چیست؟

هر بار که شما عمدا بر روی یک فکر، ایده یا یک فعالیت تمرکز می‌کنید، در واقع در حالت تمرکزِفعال بسر می‌برید. تمرکزِفعال به توجه آگاهانه شما و درجاتی از تلاش ذهنی، پشتکار و اراده احتیاج دارد. این دقیقا مخالف تمرکزِمنفعل است که بدون زحمت و به طور خودکار ایجاد می‌شد.

هر زمان که می‌خواهید از قصد تمرکزتان را بر روی کاری که انجام می‌دهید یا فکری که می‌کنید ثابت کنید، از تمرکزِفعال استفاده می‌کنید.
شما هنگام درس خواندن، کارکردن، خواندن دستورالعمل های فنی، برنامه ریزی، یادگیری مهارت های جدید و انجام کارهایی که شامل جزئیات و ریزه کاری هستند به تمرکزِفعال احتیاج دارید.
شما همچنین هنگام انجام دادن فعالیت های کسل کننده و خسته کننده هم به تمرکزِفعال احتیاج دارید تا بتوانید آنها را به نحو احسن انجام دهید.

در سایت ما مقالات خوب و کافی برای آموزش مهارت تمرکز فعال وجود دارد.